Wortel

In theorie zijn de meeste acupuncturisten het er wel over eens dat je bij diagnostiek en behandeling groot belang moet hechten aan de 'wortel' van de gebrekkige gezondheid van de patiënt. Maar wat is die wortel eigenlijk? Bestaan er verschillende soorten wortels? En: als je de wortel behandelt, behandel je dan ook de mens achter de patiënt?

De wortel in TCM

In de TCM (Traditional Chinese Medicine) wordt het onderscheid tussen 'Ben' (wortel) en 'Biao' (manifestatie, ook wel 'tak') gemaakt. Giovanni Maciocia onderscheidt (in "Foundations of Chinese Medicine") vier verschillende manieren om hiernaar te kijken, waarvan de twee eerste zijn: 1. de 'wortel' is de Zheng Qi, de 'manifestatie' zijn de pathogene factoren en 2. de 'wortel' is de wortel van de ziekte en de 'manifestie' is de klinische manifestatie (ik zou zeggen: de klacht en de overige symptomen en tekens).
Vooral de laatste is leuk, als je hem een paar keer leest. Gelukkig legt hij het later uitvoerig uit. In feite bedoelt hij met 'wortel' het Zang Fu-syndroom, of in voorkomende gevallen de invasie van pathogene energie (wat in tegenspraak is met de eerste manier van kijken, maar dat is geen probleem). Wortels zijn dus bijvoorbeeld: Milt-Yang Leegte; invasie van de Wei Qi door Wind-Koude; Nier-Yin Leegte met Leeg Vuur.
Tot zover is alles duidelijk voor wie goed heeft opgelet. In de Chinese kruidengeneeskunde is dit een extreem belangrijk onderscheid, immers wie bijvoorbeeld de invasie van Wind-Koude wel behandelt, maar de onderliggende Long-Qi-leegte (indien aanwezig), niet doet iets fout. Wortel èn tak behandelen kan natuurlijk ook.

De wortel in andere acupunctuursystemen

En dan komt de dag dat je geconfronteerd wordt met één of meerdere andere acupunctuursystemen. Dat je bijvoorbeeld een bekend beoefenaar van Japanse acupunctuur met een stalen gezicht hoort zeggen dat dit duidelijk een 'Nier-patroon' is, terwijl ik er wat om verwed zou hebben dat het een geval van 'Vocht-Hitte in de Lever-meridiaan' was (geloof ik). Tja. Het 'Nier-patroon' was hier de 'wortel', en wat voor 'tak' in de vorm van Zang-Fu syndromen of klachten dat gaf, dat was bij iedereen weer anders. Behandelen moest je de 'wortel'.

Of - ook in de Japanse acupunctuur, meer precies bij Manaka - kom je als 'wortel' patronen paren van wondermeridianen tegen, of combinaties daarvan, of middag-middernacht-combinaties. En deze patronen hebben elk hun eigen behandeling, waarin onder meer 'ion-pumping-cords' een rol spelen. Daarna kun je zo nodig nog andere technieken gebruiken voor structuurcorrecties en symptoomvermindering, maar dan ben je dus niet meer bezig met 'wortelbehandeling'.

Ook interessant: Vijf Elementen Acupunctuur. De 'wortel' is je 'constitutionele factor' of je Element, dat wil zeggen één van de Vijf Veranderingsfasen / Elementen. Voor je aan die wortel kunt werken zijn er echter doorgaans één of meer behandelblokkades weg te werken, met namen als 'Agressive Energy', 'Possession' en 'Husband-Wife imbalance'. Mijn indruk is dat het Element overigens vaak overeenkomt met wat in de Japanse meridiaantherapie de 'wortel' wordt genoemd. Dus 'Water-type' komt vaak overeen met 'Nier-patroon' (maar dit lijkt niet altíjd zo te zijn, wat aan mijn diagnostische vaardigheden kan liggen...). Alleen komen hier veel meer dan in de Japanse acupunctuur ook zaken als problematische emoties en te ontwikkelen kwaliteiten naar voren als relevant voor de behandeling. De 'wortel' wordt in feite gevormd door het levensthema van de patiënt, met moeilijkheden en ontwikkelingsmogelijkheden. Daarin zijn weliswaar vijf hoofdgroepen te onderscheiden, maar ieder individu heeft zijn eigen 'wortel'.

Wortel der wortels?

Dus we hebben als wortel inmiddels vier verschillende soorten wortels. 1. TCM: het Zang-Fu patroon; 2. meridiaantherapie: het meridiaanpatroon; 3. Manaka: het wondermeridiaan / middag-middernachtpatroon; 4. Vijf Elementen Acupunctuur: de 'constitutionele factor' of het Element. Al deze zienswijzen zijn mijns inziens geldig: ze zijn geschikt om een behandeling op te baseren, en deze behandeling brengt dingen op gang waardoor mensen zich beter voelen.
Toch roept dit de vraag bij me op: bestaat er zoiets als de wortel der wortels? Er zijn ervaringen tijdens de behandeling van patiënten die mij sterk doen vermoeden dat dit zo is. Dat zijn de (vrij zeldzame) momenten waarop als het ware achter het patroon, en dan doet het er niet meer toe over wat voor soort patroon we het hebben, iemand te voorschijn komt die uniek is, die betekenis ervaart in wat hij of zij meemaakt en doet. Op zo'n moment is het enige zin-volle wat ik als behandelaar kan doen, aanwezig zijn bij wat er gebeurt. Het systeem is dan niet nodig. Later misschien wel weer, genade is meestal geen duurzame toestand, maar op dat moment is elk ingrijpen overbodig en zelfs schadelijk.

Ik vind dit bemoedigende ervaringen. Ze laten me iets voelen van de relatieve onbelangrijkheid van welke manier van behandelen je kiest - ook al bestaan er duidelijk betere en minder goede behandelingen. Elk systeem biedt volop mogelijkheden om je af te schermen van de werkelijkheid van het echte leven. Echt goede systemen bieden die mogelijkheid misschien nog wel meer dan middelmatige systemen, doordat ze de illusie van alomvattendheid bieden.

Infinitively delicate soul

Laatst volgde ik een workshop over polsdiagnose. "Om te beginnen," zei de docente, "is het goed om het volgende te beseffen: "Our senses are so blunted, and the human soul is so infinitively delicate"." Om te vervolgen met: "The pulses have no meaning whatsoever, if they aren't connected with the person." Ik denk dat je deze opmerkingen zonder enig probleem kunt uitbreiden tot welk ander diagnostisch hulpmiddel, en zelfs elk ander behandelmiddel uit welk systeem dan ook. De docente ging nog verder: "If you approach the pulses as a way to touch the infinitively delicate soul, they can teach you something." Ook deze opmerking kun je wat mij betreft uitbreiden tot ieder ander diagnostisch hulpmiddel, en elk ander behandelmiddel uit welk systeem dan ook.

Maakt het dan helemaal niet uit, welke methodes je hanteert? Misschien is een goede vraag: in hoeverre biedt mijn behandelmethode de ruimte voor de ontplooiïng van de 'infinitively delicate soul'? En het antwoord op die vraag zit vermoedelijk soms in de methode zelf, maar minstens zo vaak in de bescheidenheid waarmee deze wordt toegepast.

Koos van Kooten
oktober 2005