Wachtlijst als behandeling

Veel mensen worden beter van acupunctuur. Toch? Ik geloof het wel. En u natuurlijk ook, anders deed u niet aan acupunctuur. Maar ik geloof toch dat het iets ingewikkelder zit. Er worden ook nogal wat mensen 'beter' van een wachtlijst. Uit wetenschappelijk onderzoek een bekend gegeven, maar in de praktijk kom ik het de laatste tijd ook tegen.

Sinds een tijd moeten mensen die een eerste afspraak in mijn praktijk willen maken een paar maanden wachten. Voorheen kon iedereen zo binnen twee weken wel terecht, en dus gebeurde het maar zelden dat het probleem waarvoor iemand een oplossing zocht alweer verdwenen was, of dat iemand er een andere oplossing voor had gevonden. De laatste paar weken: iemand met kinderwens blijkt zwanger te zijn en belt (vanzelfsprekend) de eerste afspraak af; iemand is inmiddels schildklierhormoon gaan slikken voor de premenstruele klachten en is grotendeels klachtvrij, zodat we in het eerste consult besluiten dat het op dit moment niet zo nodig is om met acupunctuur te beginnen; iemand vindt na het eerste consult dat ze op dit moment met cognitieve therapie en coaching voldoende aan haar beginnende burn-out doet en dat acupunctuur op dit moment geen meerwaarde biedt. 
Conclusie: een wachtlijst werkt net zo goed als acupunctuur, want sommige dingen komen 'vanzelf' goed, en voor andere zaken vinden mensen een andere, net zo goede of betere (?) oplossing. 

Beetje kort door de bocht wel, die conclusie. 
Ten eerste blijkt een behoorlijk aantal mensen na die paar maanden helemaal niet te zijn opgeknapt, en na begin van een behandeling al vrij snel een verschil te gaan ervaren. Een wachtlijst lost niet alle problemen op.

Het juiste moment verstreken?

Ten tweede vermoed ik dat soms gewoon het juiste moment verstreken is. Dat vraagt wat uitleg. 
Veel mensen zeggen spontaan of als ik er naar vraag, dat ze het idee hebben dat de klacht hen wat te zeggen heeft over hun leven. En vaak geven ze ook aan, dat ze al wel eerder signalen hebben gehad dat er iets moest veranderen, maar dat ze die toen genegeerd hebben. Een andere mogelijkheid is dat ze de signalen - soms tegen beter weten in - hebben onderdrukt met medicijnen of andere behandelingen. Of ze wisten wel dat hun klachten een signaal waren, maar konden op dat moment geen manier vinden om de betekenis van dat signaal te achterhalen. 

Over het algemeen, als je niet al teveel uit balans bent verdwijnen zulke signalen 'gewoon' weer. Soms vinden mensen een wezenlijk andere manier van in het leven staan, dan zijn de signalen overbodig geworden. Vaak ook veranderen mensen op een oppervlakkiger manier iets in hun leven, en daarmee neemt de druk af en verwijnt het signaal.
Of je veranderingen als 'oppervlakkig' beschouwt is natuurlijk een kwestie van smaak. Ik beschouw veranderingen als oppervlakkig als ze erop gericht zijn om de angel uit een situatie te halen zonder dat er iets verandert in de innerlijke houding van iemand. Het beëindigen van een relatie bijvoorbeeld komt vaak voort uit de wens om een noodzakelijke verandering niet onder ogen te hoeven zien; het kan ook voortkomen uit het diep gevoelde besef dat het niet mogelijk is om in deze relatie tot je recht te komen (waar je alles voor hebt geprobeerd). Hetzelfde geldt voor verandering van werk: veel mensen kiezen in onderwijs of gezondheidszorg voor een meer coördinerende functie als ze met een burn-out worden geconfronteerd. Daarmee ontlopen ze vaak de lastige kwesties die ze 'op de werkvloer' tegenkwamen. Of iemand stopt met roken en gaat hardlopen: een sociaal aanvaardbaarder verslaving of iets wat hem of haar dichter bij zichzelf brengt? Veel cognitieve therapie lijkt ook de angel uit een conflict te halen: vervang een niet-kloppende of niet-productieve gedachte door een andere die prettiger voelt. Over het algemeen verandert het vervangen van "ik ben niet de moeite waard" door "ik ben wel de moeite waard" weinig aan iemands zelfgevoel, daarvoor is meer nodig.

Een wezenlijk andere oplossing vinden

Het lijkt zo te zijn dat veel mensen tevreden zijn met tijdelijke (vaak langdurige) oplossingen die geen wezenlijke veranderingen betekenen. Transformatie is niet ieders ding. Je zou kunnen zeggen: mensen kiezen graag voor prettiger manieren van overleven. 
Tjonge, dat klinkt dan meteen weer hoogdravend: transformatie is niet ieders ding. Voorbeelden? Voelen hoe je je partner mist als hij zich afsluit omdat hij het moeilijk heeft en vanuit de erkenning van dat gevoel contact met hem maken is een vorm van transformatie, als je vroeger op zo'n moment chagrijnig werd of lichamelijke klachten kreeg. Merken hoe migraine je hielp om niet te voelen dat je niet wist wat je met je leven aanmoest, en het diepe inspringen voor een zoektocht naar wat je met je leven wilt is een vorm van transformatie. Merken dat het niet langer nodig is om jezelf te veroordelen voor je woede (en daar fibromyalgie van te maken) en te ontdekken dat je met die energie heel andere, veel creatiever dingen kunt doen is een vorm van transformatie. 

Over het algemeen is het verschil voelbaar. Iemand die een prettiger oplossing heeft gevonden voor een netelige kwestie is daar meestal nogal beslist in, blij als het ware dat het probleem van tafel is, en laten we het vooral zo houden. Iemand die een wezenlijke verandering in zichzelf heeft doorgemaakt klinkt vaak zoekender, kwetsbaarder, maar niet minder duidelijk: "het is niet altijd leuker, maar het is wel wat ik wil, want ik kom zo veel meer tot mijn recht". 

O, mijn column gaat niet over acupunctuur? Volgens mij wel. Al deze voorbeelden komen uit mijn eigen praktijk, en al deze mensen hebben me op enig moment laten weten dat de acupunctuur wat hen betreft echt verschil maakte. Acupunctuur kan zowel helpen bij het loslaten van de oude - beperkende - strategieën bij het nemen van hobbels in een veranderingsproces als bij het ontdekken van nieuwe - meer ruimte latende - strategieën. 

Op het moment dat iemand in de penarie zit, dat wil zeggen: de oude overlevingsstrategie knelt behoorlijk, is de kans groter dat iemand op zoek wil gaan naar wezenlijke verandering. Als de klacht weer weg is, wordt dat lastiger, want waar zou je het dan nog voor doen? Een enkele keer zegt iemand dan: "ach weet je, die pijn in mijn knie was eigenlijk een goede smoes om hier eens langs te gaan, maar ergens weet ik natuurlijk wel dat het gaat over ...". En dan is een wachtlijst geen enkel beletsel meer om een prima behandeling te starten, waarin er heel veel verandert. Wat dat betreft is een wachtlijst ook een mooi filter: sinds ik een wachttijd heb zijn de mensen die voor behandeling komen en inderdaad starten over het algemeen gemotiveerder - en dat zorgt weer voor betere resultaten. Of zou dat alleen komen omdat ik steeds beter wordt in acupunctuur?

Koos van Kooten
juni 2007