Favoriete kruidenformules

Hoeveel procent van de kruiden die je voorschrijft bestaat er uit de drie formules die je het meest gebruikt? En welke zijn dat? En waarom? En verandert dat in de loop van de tijd? En zegt dat iets over je patiënten of over jezelf?

Opmerking: Sinds 2007 werk ik niet meer met Chinese kruiden. Dit heeft te maken met mijn (positieve) keus om te werken met Vijf Elementen Acupunctuur en is dus geen (negatieve) keus tegen Chinese kruidengeneeskunde.

Oude dokters gebruiken weinig formules

Er schijnt een 'oud Chinees gezegde' te zijn: jonge dokters gebruiken veel formules, oude dokters gebruiken weinig formules. Uit mijn kruidenopleiding herinner ik mij anekdotes over "dokter Shi Gao", die vrijwel alles met Gypsum behandelde, en met goed resultaat. En ook over een dokter die alles met "up and down powder" behandelde, helaas weet ik niet meer welke formule dat is. Fascinerende verhalen die op een haast verontrustende manier al je geploeter om de verschillende formules te gaan onthouden en begrijpen relativeren.

Aan het begin van mijn kruidencarrière zat er nog niet zo'n lijn in, maar later kwam Xiao Yao San heel frequent naar voren als keus. Daar zal ik wel niet uniek in zijn, vermoed ik... Mooie formule, breed inzetbaar, maar soms werkte het juist averechts, leek het. Toen kwam er een periode dat vrijwel iedereen Xiao Chai Hu Tang nodig leek te hebben. Tegenwoordig komt Bu Zhong Yi Qi Tang vaak om de hoek kijken. En tussendoor heb ik nog een aantal andere formules goed leren kennen.

Het lijkt alsof er om de beurt formules, met hun wereld aan werking, betekenis, achtergrond zich aan me op willen dringen. En het zijn natuurlijk niet de geringste formules die ik hierboven noemde. Juist door de manier waarop ze verschillende aspecten in zich verenigen zijn ze enorm flexibel. Bu Zhong Yi Qi Tang heb ik de laatste maanden met succes kortere of langere tijd ingezet bij: blaasontsteking, overgangsklachten, opgezette buik, 'fibromyalgie', chronische vermoeidheid en pijn in bovenarm, nogmaals overgangsklachten, nog een keer chronische vermoeidheid, infertiliteit, hoofdpijn na hypofyse-operatie. Voor de duidelijkheid: dit betekent niet dat ik dan een potje BZYQT zonder meer meegeef. Vrijwel steeds zijn er toevoegingen of wijzigingen nodig.

Hoe kom je nou op zo'n al dan niet tijdelijke favoriet? Bij Bu Zhong Yi Qi Tang was het een artikel op de website van Michael Tierra (www.planetherbs.com/articles/li_dong_yuan.htm) waardoor ik 'ineens' begon te begrijpen wat 'Yin Vuur' inhoudt. Inmiddels heb ik ontdekt dat er op de website van Bob Flaws (www.bluepoppy.com) een hele vracht artikelen over deze formule en de achterliggende theorie staat. Dan gaat er ineens een wereld open en blijkt ineens hoe ik eerder niet echt begrepen heb waarin deze formule bijvoorbeeld sterk verschilt van een (ook mooie) rechttoe-rechtaan Qi tonifieerder als Si Jun Zi Tang.

Xiao Chai Hu Tang heeft zich zelfstandig aan me opgedrongen. Wanneer iemand afwisselend koud en warm is, tekens van Hitte, Qi-stagnatie, Slijm en Qi-gebrek vertoont wordt het wel erg moeilijk om niet aan deze formule te denken. En als dan even later een kind met allergische constitutie na een verkoudheid ineens zijn benen alleen nog maar in een soort kramp opzij kan houden en wisselende koorts heeft (Shao Yang!) vergeet je de formule nooit meer. Inmiddels een echte blijver. Toeval of niet, deze week heb ik aan vier verschillende mensen op heel goede gronden een variatie op een bekende variatie van deze formule voorgeschreven, de Chai Hu Jia Long Gu Mu Li Tang (ook bekend als Bupleurum and Dragon Bone Formula), een formule die tot nu toe niet echt voor me leefde. En zo komt Da Huang, rabarberwortel ineens in de belangstelling te staan, en leer ik van dag tot dag een beetje meer over Chinese kruiden.

Echt origineel ben ik natuurlijk niet met mijn formulekeuzes. Maar ik geloof dat het daar ook niet echt om te doen is. Steeds beter begrip van één of enkele formules maakt je vermoedelijk een heel goede kruidengeneeskundige, als je maar tegelijkertijd weet hebt van de belangrijkste formules in de verschillende categorieën.

O ja, en dan de lastigste vraag: hoeveel zegt het over jezelf dat je juist deze formules zo vaak voorschrijft, zelfs als dit formules zijn die 'grootheden' als Bob Flaws ook het meest voorschrijven? Geen idee. Misschien zegt het vooral iets over 'de' maatschappij, over de thema's waar we met zijn allen mee bezig zijn. 'Shao Yang': flexibeler grenzen leren hanteren vanuit innerlijke kracht? 'Yin Fire': contact maken met 'keizerlijk vuur' in plaats van 'ministerieel vuur', eigen energiebronnen leren aanboren in plaats van altijd op de vlucht naar voren te zijn? Het zijn maar wat vermoedens, en soms helpt het uitspreken en onderzoeken van dit soort vermoedens tijdens een behandelingstraject enorm.

Koos van Kooten
oktober 2004