Depressie

Eén van de 'aandoeningen' of 'klachten' waarmee wij als acupuncturisten nogal eens worden geconfronteerd is 'depressie'. De herfst is een geschikte tijd om hieraan aandacht te geven...

Depressie als 'probleem'

Afgaande op de enorme hoeveelheid antidepressieve middelen die worden voorgeschreven en gebruikt is 'depressie' een groot probleem. Eerlijk gezegd vermoed ik dat het niet alleen een probleem is voor de mensen die er zelf last van hebben, maar ook voor hun behandelaars. Daarmee bedoel ik dat 'depressie' bij je patiënt je ook confronteert met kanten van jezelf waarmee je liever niet geconfronteerd wilt worden, en waarvoor je dus een 'oplossing' moet aanbieden, bij voorkeur een oplossing waardoor je niet meer met die kanten wordt geconfronteerd. Dat betekent dus vaak: antidepressiva, St. Janskruid, hardlopen, daglichtlampen of cognitieve therapie, of wie weet wel een combinatie van dat alles. Ook de mensen die met de klacht 'depressie' bij me aankloppen willen daar over het algemeen zo snel mogelijk vanaf en er daarna nooit meer last van hebben.

Het volgende schrijf ik met enige schroom. Ik wil namelijk op geen enkele manier de wanhoop of het lijden van mensen die ermee geconfronteerd worden wil bagatelliseren, integendeel. Wel wil ik kijken of er een andere benadering van 'depressie' is die wellicht zinvoller is dan de gebruikelijke.

Yin compenseren door Yang?

In Yin / Yang termen lijkt het alsof we nogal moeite hebben met Yin. De herfst is niet echt populair, verdriet en angst zijn niet echt populair, lijden en wanhoop al helemaal niet. En begrijpelijk. De herfst is in zoverre verwant met de wanhoop dat het lijkt alsof alles wat met meer of minder moeite is opgebouwd je bij de vingers afbreekt, en dat het nooit meer terug zal komen.
En omdat we moeite hebben met deze ervaring van kwijtraken, verlies en gemis is deze ervaring er één waar we zo snel mogelijk bij weg willen. De gebruikelijke oplossingen zijn oplossingen waarbij er tegenover het Yin (angst, verdriet, wanhoop, herfst) een overmaat aan Yang wordt gezet. Daglicht, hardlopen, positief denken, Sint Janskruid (St. Jan, 24 juni, is midzomer!). Dit kun je eigenlijk alleen als een zinvolle oplossing beschouwen als je een statisch en daarmee onjuist begrip hebt van Yin / Yang. Yin / Yang als een weegschaal, die aan allebei de kanten ongeveer even zwaar moet zijn, dus: als er nogal veel - onaangenaam - Yin is moet er minstens zoveel - aangenaam - Yang tegenover staan.

Yin als onmisbare schakel in transformatie

Heel anders wordt het als je een dynamisch begrip hebt van Yin / Yang, waarin dag en nacht, voorjaar, zomer, herfst en winter, 'ups' en 'downs' elkaar afwisselen en in kortere en langere cycli in elkaar overgaan. Dan moet de strategie niet zijn: tegenover Yin minstens zoveel Yang zetten. De - lastiger - opgave wordt dan om alle fasen van de cyclus door te maken.
Om te beginnen, en dat is misschien wel meteen de lastigste stap, is het nodig om te aanvaarden dat als 'negatief' ervaren aspecten van het leven zoals afbraak, verlies en gemis een noodzakelijk onderdeel van het leven zijn. Over het algemeen lukt het ons nog wel om dit te bedenken ("het hoort er nou eenmaal bij..."), aanvaarden gaat echter veel dieper en betekent ook dat je aanvaardt wat er in jouw eigen situatie mislukt is, tegenvalt, kwijt is geraakt. Geen wonder dat ook hulpverleners dit niet zo'n aantrekkelijke opgave vinden en dat zij hun patiënten meestal die mogelijkheid niet aanreiken.
Vervolgens, en jammer genoeg niet eerder al, moet je gaan beseffen dat er na nacht ook weer dag komt, na herfst en winter ook weer voorjaar. En als het goed is, en doorgaans is het dan ook goed, is de nieuwe dag anders dan de dag die ten einde is gegaan, is het nieuwe jaar anders dan het jaar dat ten einde is gegaan.

'Alles' loslaten

Op een nog dieper niveau, een niveau wat bij depressie relatief vaak aangesproken wordt, gaat het echter ook nog om iets anders. Net zoals de herfst de tijd is waarin de bladeren vallen om in de grond te verteren tot nieuwe voeding voor vernieuwde of nieuwe planten, zo zijn er ook in het leven van ieder mens periodes waarin de opgave lijkt om 'alles' wat je verworven hebt los te laten, net zolang tot alleen de essentie nog overblijft, en om vervolgens als het ware opnieuw geboren te worden.

Van Metaal naar Water

Wanneer je het Yin / Yang symbool plaatst over de Sheng-cyclus van de Vijf Elementen bevindt zich onderaan, dus op het diepste Yin, de overgang tussen Metaal en Water. Sommige auteurs hechten groot belang aan deze overgang, juist vanwege dit aspect van opnieuw geboren worden na het opgeven van alles wat uiteindelijk niet wezenlijk blijkt te zijn.
 
Het spreekt vanzelf dat de beschreven processen met name spelen bij mensen die ook in hun levensloop op wat oudere leeftijd, laten we zeggen vanaf 40 jaar, met gemis en verlies worden geconfronteerd. Ook bij jongere mensen kan enerzijds het benoemen van deze andere invalshoek en anderzijds het via de Sheng- en Kocyclus de Qi bevorderen van de doorgang van (Aarde en) Metaal naar Water (en Hout) te maken (het zgn. Husband-Wife protocol uit de Vijf Elementen Acupunctuur) een groot verschil maken. Als je die doorgang leert maken krijgt je leven een diepgang die antidepressiva, hardlopen of lichttherapie je nooit kunnen geven.

Niet iedereen staat open voor die benadering. Mijn indruk is echter dat mijn eigen bereidheid om de wanhoop of uitzichtloosheid van de patiënt onder ogen te zien minstens zo belangrijk is als de aanvankelijke bereidheid van de patiënt om de doorgang via aanvaarding naar vernieuwing te maken. Je kunt uiteindelijk alleen als gids fungeren in dit moeilijke gebied als je het zelf grondig hebt leren kennen, en bereid bent om bij elke doorgang van elke patiënt je eerdere aannames hierover - inderdaad... - los te laten. Ik wens u een goede doorgang naar het nieuwe jaar.

Koos van Kooten
december 2006