Afscheid

Het is weer herfst, en dus is daar weer een zwaarmoedig onderwerp... Afscheid nemen. Van vrijwel elke patiënt moet je vroeger of later afscheid nemen, is het niet voor altijd dan wel voor een tijd. Ik zal wel niet de enige zijn die dat soms lastig vindt.

Hoelang gaat het ongeveer duren? Nou, per keer drie kwartier tot een uur. Nee, dat bedoel ik niet, hoeveel behandelingen zijn er nodig? Oeps. Lastige vraag vind ik. Hoe lang duurt het tot wat? Wanneer is een behandeling klaar? Waarom vraagt deze persoon dat nu, we zijn nog maar net begonnen? Moet ík dat bepalen, hoelang een behandeling gaat duren? Bestaat daar een standaard voor? Natuurlijk valt het niet te ontkennen: de meeste behandelingen zijn eindig. Na één, twee, vijf, twintig of vijftig keer komt er dan toch het moment dat iemand het zonder mijn hulp gaat stellen. 

Tegenwoordig is mijn antwoord ongeveer als volgt. "Binnen een paar keer wordt duidelijk of je hier op een plek bent waar je je goed bij voelt, of mijn manier van werken en jouw vraag goed op elkaar aansluiten. Als dat zo is kijken we van keer tot keer of je een nieuwe afspraak wilt maken. Natuurlijk heb ik daar ook mijn ideeën over, die ik je zal laten weten. Er zal een moment komen dat jij of ik, of wij allebei vinden dat het genoeg is geweest. Dan zullen we afscheid nemen." 
Best genuanceerd, vind ik zo. Er zijn wel wat kanttekeningen bij deze tekst te plaatsen. Ten eerste is meestal al binnen een half uur duidelijk of vraag en aanbod op elkaar aansluiten - ik ben vrij expliciet in mijn aanbod en vraag meestal goed na wat iemand van mij verwacht. Ten tweede heb ik niet altijd zo expliciet aangegeven dat ik zelf ook mijn ideeën had over zin en noodzaak van verder gaan, maar vond ik officieel dat vooral de klant dat bepaalde. 

So far so good. Daar gaan we dan. En nu hangt het heel erg af van de vraag of er zoiets ontstaat als rapport, het woord dat Worsley c.s. gebruiken om aan te geven of er een goede verstandhouding, een vertrouwensrelatie, een 'klik' ontstaat tussen behandelaar en patiënt. Als dat zo is dan zal de vraag hoe lang het gaat duren een tijdlang geen rol meer spelen. De behandelaar - ik dus - loopt een tijd op met de patiënt, draagt met zijn aanwezigheid en zijn acupunctuurvaardigheden bij aan de ontwikkeling die de patiënt in die tijd doormaakt en communiceert daarover met de patiënt. Natuurlijk vraag ik nog steeds iedere keer of iemand een afspraak wíl maken, maar het antwoord daarop is meestal bevestigend, en ook mij lijkt dat een goed idee. Vroeger of later merkt de patiënt echter dat het ook zonder mij makkelijker wordt. Of om het iets minder aardig uit te drukken: dat hij of zij met de tijd en het geld die het kost om bij mij langs te gaan ook andere dingen kan doen, in het gewone leven. 
Meestal gaat dat op een vrij organische manier. De tussenpozen tussen de behandelingen worden langer, en dan kijken we elkaar eens aan en zeggen: dit was de laatste keer hè? 
Soms vind ik het echter helemaal niet leuk om afscheid te gaan nemen. Eigenlijk is het heel jammer dat juist de mensen waar het goed mee gaat je weer verlaten, terwijl er steeds nieuwe mensen komen waar het niet zo goed mee gaat. En het is heel jammer dat mensen waarvan ik het gevoel heb dat ze nog lang niet 'klaar' (??!) zijn afscheid nemen. Eigenlijk zou er helemaal niemand afscheid moeten nemen. Sterker nog, eigenlijk zou niemand een eigen leven moeten hebben, dan zou ik nooit meer alleen achterblijven. 

Natuurlijk besta ik uit meer dan deze nogal vroegkinderlijke behoeften, maar het is wel goed dat ik me daar - als deze behoeften eens extra getriggerd worden - bewust van blijf. Niemand hoeft bij mij te blijven omdat ik het onprettig vind dat ze gaan. Soms betekent dat heel bewust loslaten. "Wat heeft deze persoon mij geboden waar ik zo gehecht aan ben geraakt dat ik hem of haar nu niet kan laten gaan?" "Welk gemis heeft deze persoon tijdelijk voor mij opgevuld, en zal ik nu onder ogen moeten zien?" "Wat had ik willen bereiken en heb ik niet bereikt, kan ik dat accepteren?" 
Het stellen van deze vragen en het onder ogen zien van de antwoorden is soms lastig, vaak pijnlijk, maar uiteindelijk altijd bevrijdend. Zowel het loslaten van met wie het (weer) goed gaat, als het loslaten van met wie het eigenlijk helemaal niet zo goed gaat dragen bij aan innerlijke vrijheid. Maar het blijft een beetje doodgaan, afscheid nemen. 

En dan komt nu nog een moment van afscheid nemen. Dit is de laatste Zeker weten?. Vijf jaar geleden begon ik met schrijven om (schijn-)zekerheden onder de loep te nemen. Eerst bestonden de columns voor 80% uit het op de hak nemen van wat bij nadere beschouwing volgens mij onzin was, met als toetje nog 20% vermoeden hoe het wel zou kunnen zitten. Later werden de columns langer en kwam er minder ruimte voor omtrappen van heilige huisjes (het 'wetenschappelijke' karakter van acupunctuur, 'acupunctuur helpt fantastisch bij alle klachten'), en meer ruimte voor wat ik zelf beschouw als wezenlijk: je instellen op wat nodig is bij deze persoon, kijken wat ik daar allemaal in tegenkom en wat mijn hoogst individuele bijdrage daarin kan zijn. Acupunctuur als therapie niet alleen van lichaam maar ook van ziel. 
Daarover ben ik nog lang niet uitgeschreven, uitgeleerd. De vorm van een column past daar echter minder bij. Vandaar dat ik afscheid neem van mijn plekje in de Huang Ti. Ik heb het een voorrecht gevonden om vijf jaar lang min of meer carte blanche te hebben gehad om te schrijven wat ik wilde. En wie weet is het met deze stukjes net als met sommige patiënten: komen ze na een paar jaar ineens weer eens langs, zeggen: "o ja, dat weet je natuurlijk nog niet, in de tussentijd is er zoveel gebeurd..." en we pakken de draad weer op, meestal op een plek waar we destijds nog helemaal niet aan durfden denken. 

Tabee.

Koos van Kooten
december 2007