Op zoek naar gezondheid

door Rudy Rijke, Rotterdam, Lemniscaat, 2001, ca. € 18,-)

Als acupuncturist ben je je er waarschijnlijk meer dan anderen van bewust dat er heel uiteenlopende ideeën over 'gezondheid' en 'ziekte' bestaan. Zo is het voor de meeste acupuncturisten zo, dat ze niet de ziekte (in westerse zin) behandelen, maar een patroon (in oosterse zin) proberen te beïnvloeden. Fascinerend hieraan vind ik, dat heel vaak toch het uitgangspunt is dat de klacht dient te verdwijnen of het patroon onschadelijk gemaakt moet worden. Ook voor mijzelf is dit uitgangspunt bij bepaalde patiënten verleidelijk.

Bestrijden van ziekte?

Een arts die al heel vroeg de weg van het bestrijden van ziektes heeft verlaten is Rudy Rijke. Hij heeft zich meer dan twintig jaar beziggehouden met onderzoek naar wat hij noemt: gezondheidsbevordering. Hoe kan het, dat mensen met soms ernstige ziektes zich vitaal voelen en dan soms ook veel langer blijven leven dan verwacht? En hoe kan het dat mensen zonder enigerlei ziekte zich helemaal niet vitaal voelen? Deze vragen vormen het beginpunt van een boek wat hij enige tijd geleden hierover heeft geschreven.

In dit boek vind je geen alternatief model voor gezondheid, geen tips voor een goede gezondheid (eet zus, denk zo). Het vertelt de ervaringen van allerlei mensen rond vitaliteit en het vertelt over het onderzoek wat daarover in de loop van de jaren gedaan is. Verder gaat het uitgebreid in op de gangbare ideeën over gezondheidsbevordering. Zo komt bijvoorbeeld het idee dat 'risicofactoren' hart- en vaatziekten veroorzaken uitgebreid aan de orde, mèt de vraag of er misschien factoren over het hoofd gezien worden. Niet het zo weinig mogelijk eten van verzadigde vetten of niet roken lijken bijvoorbeeld het belangrijkste te zijn om geen hartinfarct zal krijgen. Het hebben van betekenisvolle relaties of het ervaren van betekenis in je werk lijken van groter belang te zijn, maar dat zijn geen kwantificeerbare en dus statistisch te analyseren grootheden. De schrijver trekt geen harde conclusies, maar houdt consequent vast aan formuleringen als "gezondheid (...) leek te maken te hebben met bewustwording van het innerlijk en met het doormaken van een innerlijke ontwikkeling, waardoor mensen kwamen tot een andere houding in het leven."

Gezondheid?

Formuleringen als deze, de verhalen van individuele 'patiënten', de soms overduidelijke onderzoeksgegevens, prikkelen mij om te gaan onderzoeken wat voor mij gezondheid is. En dan kom ik allerlei overtuigingen bij mezelf en bij anderen tegen die niet zoveel met gezondheid te maken lijken te hebben. Maar ik kom ook mensen tegen die iets wonderlijks doen: ze nemen veel meer dan anderen verantwoordelijkheid voor hun eigen bestaan, inclusief hun ziekte, hun klachten, hun verleden en hun keuzes. Ze worden zich bewust van de losse eindjes in hun levensverhaal, van de wonden die ze hebben opgelopen, van de innerlijke kracht die hen gaande houdt. Ze worden in de loop van kortere of langere tijd meer mens, worden meer wie ze zijn. Dat betekent soms dat hun klachten verdwijnen. Het betekent altijd dat ze minder door hun klachten geleefd worden.

Het af en toe lezen van dit boek (dat ik al geruime tijd in mijn bezit heb) houdt mij alert op factoren waaraan ik vaak liever niet denk als het gaat om gezondheid. Een hoofdstuk is bijvoorbeeld gewijd aan geweld. Veel mensen met een slechte gezondheid blijken korter of langer geleden slachtoffer te zijn geweest van geweld (lichamelijk, psychologisch, sexueel enz.). Het verdringen van dergelijke ervaringen lijkt een belangrijke rol te spelen bij het onderhouden van een verminderde vitaliteit.

Voor mij is het een uitdaging om 'gebrek aan gezondheid' te zien als iets wat ook los van de 'aanwezigheid van ziekte' kan bestaan. Het lezen van dit boek heeft daaraan zeker bijgedragen en ik beveel het van harte in de aandacht aan.

Koos van Kooten