Energy Medicine in Therapeutics and Human Performance

door: James Oschman; Edinburgh enz.: Butterworth Heinemann, 2003; ISBN 0 7506 5400 7

Even vooraf: Dit is een heerlijk boek! Het gebeurt niet zo vaak dat je een boek tegenkomt wat je in een kleine 400 pagina's en in - voor wie enigszins thuis is in celbiologie en fysiologie - begrijpelijke taal informatie geeft waarvan je zegt: "o, dus zó werkt het (misschien wel)!"

Het is verleidelijk om te proberen acupunctuur en andere alternatieve geneeswijzen te verklaren met behulp van wat er aan 'gewone' anatomie en fysiologie bekend is, en hiertoe worden ook regelmatig pogingen gedaan. Toch lijkt het erop alsof er daarvoor zoveel verschijnselen weggelaten moeten dat het 'wezen' van de betreffende geneeswijzen geweld aangedaan wordt ("het stoppen van een opgeblazen ballon in een kubusvormige doos met dezelfde inhoud is wel mogelijk, maar er gaan dan wezenlijke eigenschappen van de ballon verloren"). Ik kan dan ook nooit enthousiast worden van boeken of artikelen waarin zulke pogingen worden gedaan. Ergens heb ik het gevoel dat er aan de verkeerde kant wordt begonnen: het uitgangspunt is dat acupunctuur (of ...) verklaarbaar moeten zijn met behulp van wat 'we' al weten; terwijl eigenlijk het uitgangspunt zou moeten zijn: "wat zien we gebeuren met acupunctuur, hoeveel daarvan is te verklaren met wat we al weten, en welke nieuwe vragen roepen de verschijnselen die we bij acupunctuur waarnemen op?" 

James Oschman bepleit in "Energy Medicine in Therapeutics and Human Performance" juist déze onderzoekende houding. En hij komt met een aantal fascinerende observaties van wetenschappers uit de afgelopen eeuw, plus ontdekkingen die mogelijk een verklaring voor die observaties vormen. 

Enkele van de vele voorbeelden:

• hoe is het mogelijk dat je oog zich sluit wanneer je op een brommer rijdt en er komt een vlieg aan, en wel sneller dan welke zenuwbaan of reflexboog kan verklaren?
• hoe is het mogelijk dat, wanneer twee mensen praten, ze op de milliseconde gelijk bewegen?
• hoe is het mogelijk dat een 'martial arts'-meester zich pas bewust wordt van een aanval van achteren als hij de aanvaller al hoog en breed van zich af heeft gegooid?
• hoe is het mogelijk dat de visuele cortex geactiveerd wordt door acupunctuurpunten op de voet, en wel sneller dan door zenuwgeleiding te verklaren valt?
• anders dan doorgaans gedacht wordt blijken eiwitten door celwanden heen te reiken
• in één draai van de dubbele helix van DNA blijken in totaal 447 watermoleculen de samenhang te verzorgen
• als je de hersenen uit een salamander haalt, ze in stukken snijdt, deze stukken 'verkeerd' weer aan elkaar plakt en de hersenen terugplaatst (dat kan bij salamanders...) blijken de salamanders nog steeds de plek in een doolhof waar voedsel te vinden is terug te kunnen vinden

Deze en andere vragen en observaties zijn - in de visie van Oschman - voor een groot deel te beantwoorden en te verklaren wanneer je de 'living matrix' in je verklaringsmodel betrekt. Deze 'living matrix' is niets anders dan het bindweefsel. Dit bindweefsel is in de reguliere medische opleiding het 'orgaan' wat de minste aandacht krijgt. Oschman beschrijft overtuigend een aantal hardnekkige misvattingen uit de celbiologie. Daar is bijvoorbeeld het idee dat een cel een zak met vloeistof is waarin een aantal stofjes en 'organellen' vrij rondzweven en elkaar af en toe bij toeval tegenkomen om chemisch te reageren. Of het idee dat collageen (het basiseiwit van bindweefsel) een droge stof is die electrisch inactief is. De schrijver plaatst daar tegenover het beeld van een netwerk van bindweefselstructuren die van het buitenste van de huid tot in de diepte van elke cel reiken. Nu begint er toch bij (vrijwel) iedere acupuncturist een belletje te rinkelen, hoop ik. The web that has no weaver? Het meridiaanstelsel? De driewarmer die een functie heeft, maar geen vorm? Allemaal goed! Hij beschrijft niet zozeer hoe dit systeem er precies uitziet, hij draagt wetenschappelijke bouwstenen aan, aanwijzingen hoe het zou kunnen werken. 

En nou wordt het tijd om het boek zelf maar eens ter hand te nemen. Want zo goed als Oschman kan ik niet beschrijven op welke manieren informatie in deze bindweefselmatrix verwerkt wordt: bijvoorbeeld (1) door middel van electrische stroompjes, sneller dan hormonen of zelfs zenuwgeleiding het ooit zouden kunnen; (2) door middel van 'soliton-golven', een soort mini-tsunami's van polariserende en depolariserende watermoleculen; (3) door middel van fotonen (lichtdeeltjes). 
Nou zou je kunnen denken dat al deze manieren zich dan toch wel min of meer gedragen zoals andere informatieverwerkende systemen: netjes lineair, dat wil zeggen van A naar B met een duidelijke input en voorspelbare output. Helaas! Of misschien maar gelukkig. Nu betreden we wel echt het terrein waar ik het ook niet meer allemaal snap als ik logisch na blijf denken: kwantum-coherentie, om maar wat te noemen. Of "holografisch weefselgeheugen".
Gelukkig is er meer in het leven dan logisch nadenken, en dit 'holografisch weefselgeheugen' kom ik dagelijks tegen in de praktijk, wanneer mensen zich aan de hand van lichamelijke ervaringen gebeurtenissen herinneren die ze al dan niet zelf hebben meegemaakt, woorden of beelden naar boven komen tijdens het prikken of in meditatie.

Wat mij betreft zijn de (bouwstenen voor) verklaringen die Oschman in dit boek aandraagt de meest 'kloppende' die er tot nu toe zijn voorgesteld. Daarmee bedoel ik dat ze 'kloppen' met de ervaringen die ik met acupunctuur en met genezingsprocessen heb. Het feit dat de schrijver dit ook nog op een enthousiasmerende en heldere manier weet op te schrijven maakt dit boek tot een echte aanrader.

Tenslotte nog een citaat uit het boek, waarin de waarde van de erin beschreven mechanismen wordt gerelativeerd: "Als er één les getrokken kan worden uit het brede spectrum van ervaringen van complementair therapeuten is het wel dat een gedetailleerd begrip van de fysiologische en moleculaire processen weliswaar interessant is, maar niet essentieel om op het niveau van het grote geheel te werken." Kortom: je kunt ook een uitstekend acupuncturist zijn zonder iets te weten van de werking van de bindweefselmatrix. Maar: leuk is het wel!

Koos van Kooten