Dao of Chinese Medicine

door Donald E. Kendall, Oxford University Press, ISBN 0195921046, $49.95

Vermoedelijk heeft iedere acupuncturist die ook westers (para-)medisch geschoold is ergens wel eens pogingen ondernomen om een keurige één op één relatie te vinden tussen Chinese en Westerse geneeskundige concepten. De meesten van ons hebben die pogingen al snel weer opgegeven, en gaan er nu van uit dat het concept 'meridianen' niet te verenigen valt met uit de Westerse anatomie bekende structuren. Zo niet de schrijver van 'Dao of Chinese Medicine', Donald Kendall.

Volgens Kendall is er geen fundamentele onverenigbaarheid van de twee verschillende concepten, want de Chinezen wisten 2000 jaar geleden al hoe de anatomie in elkaar zat en hebben dat perfect opgeschreven, vooral in de Nei Jing. Ergens in de overdracht van de Chinese medische ideeën naar het Westen is het fout gegaan: in plaats van het correcte 'bloedvaten (arteriën en venen)' is het pertinent onjuiste 'meridianen' vertaald geraakt. En dan is ook nog het woord 'energie' in zwang geraakt in plaats van het correcte 'adem' en 'voedingsstoffen'. En sindsdien denken acupuncturisten, zelfs sommige in China, dat meridianen bestaan, en bestaan uit onderling verbonden punten op of onder de huid, en dat daar de 'energie' door stroomt. Fout! En dit is de grootste barrièrre om acupunctuur in het Westen (lees: door Westerse medici) geaccepteerd te krijgen.

De boekbeschrijving bevat onder meer de volgende zinnen: "Dao of Chinese Medicine is the first Western text to shed light on the reality of the ancient healing arts of China, revealing that Chinese medical theories are based on important physiological findings. (...) Unfortunately, the energy-meridian idea condemned Chinese medicine to be viewed in terms of metaphysical beliefs, limiting its acceptance into mainstream health care. It also led to a growing frustration to reinvent acupuncture in Western terms before understanding the true way (dao) of Chinese medicine. Dao of Chinese Medicine sets the record straight, explaining how ancient Chinese physicians eveloped a physiologically based medicine with the theories supported by human dissection studies and how Chinese medical theories are consistent with 21st century explanations about how acupuncture works."
Aangelokt (onder meer) door de belofte van informatie over de werkingsmechanismes van acupunctuur vanuit westers oogpunt kocht ik dit boek, en inderdaad staat daar het één en ander over in (hoofdstuk 14). Dus als je meer wilt weten over de reactie van weefsel op naaldprikken, bijvoorbeeld de verschillende immuunreacties die dat oproept, dan is dit een leuk boek om te lezen. Erg leuk vond ik ook het (geloof ik) centrale hoofdstuk van het boek, waarin de schrijver beschrijft welke 'meridiaan' (foei) overeenkomt met welk bloedvat. Chong Mai is de aorta, Ren Mai de vena cava, Du Mai vena azygos en hemiazygos, en de verschillende 'gewone meridianen' (foei) komen vaak overeen met het bij de bijbehorende Zang horende arterie dan wel de bij de bijbehorende Fu horende vene. Of het allemaal klopt weet ik overigens niet. Je kunt naar Maastricht via de A2 en via het Pieterpad, maar om die twee nu gelijk te stellen omdat je vanaf het Pieterpad af en toe de A2 ziet, hoort of ruikt...

Verder bestaat het boek uit beschrijvingen van de verschillende 'bloedvaten' (Mai) en 'spieren' (Jing Jie). Heel eerlijk gezegd ben ik in die hoofdstukken weinig tegengekomen wat ik niet al in de basisacupunctuuropleiding had geleerd. En ook de hoofdstukken over de verschillende behandelmethoden (naaldtechnieken, moxa, etc.) leveren geen nieuwe inzichten. Daarmee heeft dit boek twee interessante hoofdstukken waar je het wel of niet mee eens kunt zijn, veel hoofdstukken die goed opgeleide acupuncturisten zeer bekend voor zullen komen en ja, erg veel paragrafen en zinnen, waaronder naar mijn mening uit hun verband gerukte citaten van anderen (o.m. Paul Unschuld), waaruit moet blijken dat dit de enig juiste manier - de "Dao (true way)" ! - is om naar Chinese Geneeswijzen te kijken, en dat iedereen die het anders ziet het dus fout ziet en acceptatie van acupunctuur in het Westen tegenhoudt.

Heel eerlijk gezegd vind ik dit boek niet aanbevelenswaardig. Iemand die slechts één manier van kijken naar acupunctuur als de juiste ziet heeft volgens mij iets wezenlijks aan Chinese geneeskunde niet begrepen: dat een concept alleen zinvol is zolang het je helpt bij het bereiken van een betere gezondheid van je patiënt. Het meridiaanconcept is wel degelijk door velen onderzocht (het mooiste boek hierover vind ik persoonlijk "Chasing the Dragons Tail" van Y. Manaka et al), het is extreem bruikbaar in vele vormen van acupunctuur, het lijkt goed mogelijk te zijn met andere verklaringen dan de 'bloedvaten'-theorie aansluiting te vinden bij de Westerse anatomie (met name de fasciae zijn goede kandidaten) en er lijken heel andere redenen te zijn waarom de Westerse medische wereld acupunctuur vaak niet serieus neemt. Deze poging om Chinese geneeskunde met westerse 'wetenschappelijke' termen te verklaren lijkt me dan ook een goed voorbeeld van het stoppen van een opgeblazen ballon in een kartonnen doos met dezelfde inhoud: het is zeker mogelijk, maar het is niet mogelijk zonder enkele wezenlijke kenmerken van de ballon geweld aan te doen (dit voorbeeld komt meen ik uit Chasing the Dragons Tail).

Rest mij nog om de zeer pretentieuze titel van commentaar te voorzien met een (hopelijk niet uit zijn verband gerukt) citaat: "Het Dao wat beschreven kan worden is niet het Dao." Oeps.

Koos van Kooten

Kleine aanvulling op deze pagina: de review die ik over dit boek op Amazon.com heb achtergelaten (ik kon het niet laten toen ik al de juichende recensies las die er al stonden...); jaren later werd ik er op attent gemaakt dat mijn recensie commentaren had opgeleverd waarin onder andere werd betwijfeld of ik wel arts was en verder ook nogal met modder werd gegooid - blijkbaar op lange tenen getrapt..., niet alle acupuncturisten of artsen zijn even aardig als het om de mening van anderen gaat.

"As an acupuncturist and MD I am certainly interested in ideas about how acupuncture works. But I do not expect someone to tell me that his view of acupuncture is the 'true way' or therefore all other ideas about acupuncture, including the 'meridian' idea and the 'energy' idea are wrong. And that is exactly what Donald Kendall does. 

Acupuncture in its various forms has always been very opportunistic in the good sense of the word: when an idea works it is a good idea (even if it is 'wrong'), if it doesn't work it is not a good idea, (even if it  is 'right'). So: it is very interesting to read that Chong Mai is in fact the aorta, Ren Mai the vena cava and so on, but this does not help my patients. Abolishing the concept of 'qi' as 'energy' circulating through 'meridians' certainly harms my patients, because in my practice this concept is extremely useful, versatile and elucidating. And so are the 'metaphysical' aspects of Chinese Medicine. 
It is certainly possible to research the working mechanisms of acupuncture and the correlations to Western anatomy and physiology while retaining the 'meridian' concept. Outstanding examples of this approach are "Hara diagnosis - reflections on the sea" by Stephen Birch and Kiiko Matsumoto, and "Chasing the Dragons Tail" by Yoshio Manaka, Kazuko Itaya and Stephen Birch. Those are books I do read over and again and still find new insights and am invited to find out my own 'Dao'. I don't expect I will ever read Donald Kendalls book again, although it certainly did help me in finding out why trying to find one-to-one correlations between Chinese and Western medical concepts is not part of my 'Dao'."