Krachtbronnen

Energie is een centraal begrip in Chinese Geneeswijzen. Het is tegelijkertijd voor veel mensen een wat 'vaag' begrip. Vooral als je probeert om 'energie' te vertalen in technische termen (electriciteit, opgeslagen voedingsstoffen?) of energie beschouwt als iets waarvan je een voorraad hebt die je kunt aanspreken en aanvullen ('bankrekeningdenken') kan dat de aandacht afleiden van het feit dat het begrip 'energie' oorspronkelijk en nog steeds vooral een ervaarbaar fenomeen is.  Op deze pagina's besteed ik aandacht aan enkele vormen van energie die vanwege hun heftigheid vaak wel als energie worden herkend - is het niet bij jezelf, dan is het wel bij een ander. Dan heb ik het met name over woede en (sexuele) begeerte of lust.
De meeste vormen van energie in het dagelijks leven zijn subtieler, en het kan goed zijn om ook subtielere uitingsvormen van energie te leren ervaren. Daarover gaan deze pagina's echter niet.

Van overgeleverd zijn naar toe-eigenen

Van heftige energieën wordt soms gezegd dat het lijkt alsof ze iemand overnemen. Als iemand voldoende getergd wordt vinden sommige mensen het logisch dat hij of zij razend wordt. In sommige culturen en groepen wordt het zien van een schaars geklede vrouw gezien als een onontkoombare prikkel tot sexuele opwinding die alleen maar uitgeleefd kan worden. Vandaar ook dat zowel rond woede als rond begeerte allerlei regels en taboes bestaan. "Gij zult niet..." of "Als het dan echt moet, dan toch het liefste gereguleerd (in het leger, in een wedstrijd, of in het huwelijk, of één keer per jaar met carneval)".  Bekend zijn de zogenaamde Zeven Hoofdzonden (schitterend en zeer verontrustend verbeeld in de film Se7en), waar lust en gramschap (= woede, razernij) gezelschap krijgen van vijf andere al even lastige en als kwaadaardig bekend staande broertjes en zusjes.
Lastige materie dus. Is het inderdaad zo dat mensen slechts overgeleverd kunnen zijn aan (onder meer) woede en begeerte? Zijn woede en begeerte alleen maar slecht?

Goed of slecht?

Om met dat laatste te beginnen: Woede en begeerte zijn niet alleen maar slecht.
Een 'goede' kant van woede is wat mij betreft in ieder geval dat het kan helpen om oude, vastgeroeste, onderdrukkende structuren omver te werpen. Zonder woede was er nooit een einde gekomen aan slavernij. Zonder woede hadden vrouwen nog steeds geen kiesrecht. Woede en ontwikkeling lijken meer met elkaar verbonden te zijn dan we wellicht wel zouden willen. Woede en overlevingsdrift lijken ook veel met elkaar te maken te hebben, zonder woede had de slaaf vermoedelijk al lang voor hij in opstand kwam het loodje gelegd.
Een 'goede' kant van sexuele begeerte is wat mij betreft dat zonder sexuele begeerte de mensheid (en de gehele zich geslachtelijk voortplantende schepping) vermoedelijk binnen enkele generaties zou uitsterven. Ook biedt sexualiteit mensen de mogelijkheid om te genieten van elkaar, van hun eigen lijf en ervaren ze in sexuele ontmoeting een diepe intimiteit. In sommige tradities is sexualiteit ook een weg om contact te maken met het hogere, het goddelijke.

Voor andersoortige begeerten, bijvoorbeeld naar voedsel, geldt hetzelfde. Ze zijn niet goed of slecht. Hun goed of slecht zijn zit hem ook niet in de hoeveelheid of heftigheid ("alles waar te voor staat is slecht, behalve tevreden"). Het valt echter niet te ontkennen dat woede, sexuele begeerte, behoefte aan eten vormen aan kunnen nemen die schade berokkenen, zowel aan degene die er aan ten prooi valt als aan degene(n) die hij of zij daarmee geweld aandoet. Het klopt echter niet om sexuele begeerte te veroordelen omdat er mannen zijn die vrouwen (of mannen, of kinderen) verkrachten (het past al helemaal niet om het vertonen van een blote enkel of een blote buik te veroordelen omdat er mannen zijn die daarvan opgewonden kunnen raken en je dan wel móeten verkrachten, maar dat terzijde). Het klopt ook niet om woede te veroordelen omdat er mensen zijn die in hun woede schade aan spullen of mensen toebrengen. Je kunt je zelfs afvragen of het überhaupt zinvol is om wát dan ook te veroordelen. Mijn vermoeden is dat welke drijfveer dan ook pas 'slecht' wordt als zij gebruikt wordt om macht uit te oefenen. Woede is geen geweld, macht leidt (op allerlei manieren, zeker niet alleen woede!) altijd tot geweld.

Onderdrukken of uitleven

De boodschap die we krijgen lijkt te zijn dat er maar twee mogelijkheden zijn als 'het' (de woede, de lust) optreedt. Die mogelijkheden zijn: onderdrukkenof uitleven. Onderdrukken is bij 'nette' mensen de meest gebruikelijke manier om met hevige energieën om te gaan. Het is immers niet gepast om boos te zijn, of openlijk wellustig. Onderdrukken heeft echter absoluut ook nadelen. Het meest opvallende nadeel is wel dat bij te strakke onderdrukking de energie zich toch een uitweg baant: celibaat kán leiden tot sexueel misbruik, brave burgerjongens kúnnen na een avondje stappen ineens veranderen in monsters die een willekeurige voorbijganger doodschoppen, zachtmoedige ouders kunnen hun kind schijnbaar zonder aanleiding ernstig mishandelen. Onderdrukken verandert dan in uitleven. Het schuldgevoel daarover zorgt er meestal voor dat het onderdrukken daarna nog steviger ter hand wordt genomen (en de volgende uitbarsting nog heviger wordt).
Ook zonder uitbarsting van woede of sexuele drang heeft onderdrukken nadelen. Daarop ga ik op de pagina's over woede en sexuele begeerte verder in. Het belangrijkste nadeel is wel dat het onderdrukken van sterke energieën ook veel energie vergt. Die energie is vervolgens niet meer beschikbaar voor zinvoller bezigheden.
Bij minder nette mensen (de mensen waarmee we niet om willen gaan, waarmee onze kinderen niet om mogen gaan, die we het liefst in een werkkamp zetten of in ieder geval in een andere wijk of zelfs een ander land) komt het uitleven van deze energieën meer voor. In oorlogssituaties wordt het zelfs min of meer normaal of wenselijk gevonden. Een beetje kort door de bocht: wie in Nederland zijn woede of lust onderdrukt komt vroeg of laat in de gezondheidszorg terecht, wie ze uitleeft krijgt met justitie te maken (dat hopen we dan tenminste).

Toeëigenen

Er is een derde weg. In plaats van onderdrukken of uitleven is het mogelijk om de energie je 'toe te eigenen'. In plaats van de woede of lust te onderdrukken, waardoor ook de energie niet meer beschikbaar is voor zinvoller bezigheden is het mogelijk om ze aan te spreken en je te laten vervullen, van kracht, richting en levensvreugde. In plaats van ze uit te leven, waardoor je weliswaar de spanning kwijt bent maar de energie niet meer beschikbaar is wordt het dan mogelijk om de energie in je eigen lijf een plaats te laten vinden en een bijdrage te leveren aan het welzijn van jezelf, je omgeving en de wereld.
Dit is niet echt een gemakkelijke weg. Vooral is het geen weg waarvoor veel voorbeelden voorhanden zijn. Op de volgende pagina's over de kracht van woede en de kracht van begeerte wil ik juist aan de hand van voorbeelden aangeven hoe zo'n weg eruit zou kunnen zien. De stappen die nodig zijn op deze weg zijn: herkennen (van de energie), erkennen (van de energie) en tenslotte toe-eigenen van de energie. Elk van die stappen is lastig. Maar de weg is de moeite waard.