Yi Jing (I Tjing)
Eén van de onderdelen van de Chinese cultuur die al vrij vroeg in het Westen bekend werd is de Yi Jing (of I Tjing). Dit is een boek (Jing = het klassieke werk) over veranderingen (Yi = verandering of transformatie). Doorgaans wordt het beschouwd als een orakelboek. Je stelt een vraag aan het boek, je gebruikt één van de methoden om te bepalen welke tekst op je vraag van toepassing is en laat vervolgens het 'antwoord' op je inwerken. In die zin is het verwant aan een Westerse methode als het leggen van Tarot-kaarten.
De opbouw van de Yi Jing is gebaseerd op het Yin/Yang-principe. De gedachtengang achter de Yi Jing kan ook bepaalde aspecten van het Yin/Yang principe duidelijk maken. Op deze pagina wil ik daar iets van laten zien. De Yi Jing is echter een boek wat zijn geheimen pas gaat prijsgeven als je je er intensief mee bezighoudt (en ik durf niet eens te beweren dat ik dat gedaan heb of doe, al ken ik er inmiddels aardig de weg).
Sterke en zwakke lijnen
Wie weleens een uitgave van de Yi Jing heeft opengeslagen weet, dat er 64 hoofdstukken zijn (2x2x2x2x2x2 of 2 tot de 6e macht = 64). Elk hoofdstuk is gewijd aan een zogeheten 'hexagram', een 'figuur met zes lijnen'. Afhankelijk van het hexagram bestaat deze figuur uit onderbroken (zwakke) en ononderbroken (sterke) lijnen. Twee mogelijkheden, zes lijnen, 64 hexagrammen. Tegenwoordig worden de 'zwakke' lijnen ook wel Yin lijnen genoemd, en de 'sterke lijnen' Yang lijnen. Een hexagram is dus één van de 64 mogelijkheden waarop Yin en Yang geordend kunnen zijn, en daarmee één van 64 typische ordeningen van situaties.
Nu is 64 al vrij veel. Het aantal mogelijkheden wordt nog sterk vergroot, doordat één of meer van de zes lijnen 'veranderlijk' kunnen zijn. Dit betekent dat het Yin of Yang van de lijn zo extreem is dat het om gaat slaan in zijn tegendeel. Daarmee ontstaat een nieuw hexagram, een nieuwe situatie. Omdat elk van de lijnen afzonderlijk 'veranderlijk' kan zijn, maar ook elke denkbare combinatie van de zes lijnen ontstaat er een vrijwel oneindig aantal mogelijkheden.
Voorbeeld
Het eerste hexagram (Qian 'Schepping' of 'Op gang brengen') bestaat uit zes sterke of Yang lijnen. Wanneer nu de onderste (eerste) van die lijnen 'veranderlijk' is, verandert het hexagram in hexagram 44 (Gou 'Tegemoetkomen'). Als je nu een vraag had gesteld en het antwoord is Qian met een veranderlijke lijn op plaats 1, moet je de tekst en het commentaar op Qian lezen, de tekst en het commentaar op de eerste lijn van Qian en de tekst en het commentaar van Gou.
Wat voor informatie geeft de Yi Jing?
De Yi Jing geeft informatie over een situatie. Door je te verdiepen in de tekst van het verkregen hexagram (en eventuele veranderlijke lijnen en vervolghexagram) kunnen je dingen duidelijk worden over je de vraag die je hebt gesteld. Als je een vraag stelt als "wat betekent de huidige situatie met betrekking tot ...?", dan weerspiegelen de lijnen de huidige situatie. Stel je de vraag: "wat zijn de consequenties als ik deze bepaalde keus wel maak?" dan laat de Yi Jing je de consequenties zien van die keuze. Enzovoorts. Het is ook mogelijk om vragen te stellen voor een ander: "wat betekent mijn gedrag voor mijn partner?". Doorgaans is het belangrijk om de vraag zo specifiek mogelijk te stellen.
De Yi Jing vertelt je doorgaans niet in alledaagse taal wat je moet doen of laten. In plaats daarvan gebruikt hij beelden. Vaak zijn deze beelden ontleend aan natuurverschijnselen, landschappen, reizen of sociale situaties. Het zijn analogieën, beelden om te zeggen: "de situatie is net zo als ...". Daarom zijn er vanaf het begin commentaren geschreven. Het meest beroemde commentaar is van Confucius, en goede Yi Jing uitgaven bevatten naast de oorspronkelijke tekst ook dit commentaar. Omdat ook Confucius al erg lang geleden leefde zijn deze commentaren voor moderne mensen vaak ook lastig te begrijpen. En dus staat er ook een moderne uitleg in moderne uitgaven.
Er zijn tientallen, zo niet honderden verschillende uitgaven. Er zijn een paar grote uitgaven, waarvan in Nederland de uitgave van R. Wilhelm uit het begin van de vorige eeuw (uitg. Ankh - Hermes) het meest bekend en verbreid is. Zelf ben ik enthousiast over "De oorspronkelijke I Ching", een vertaling plus commentaar door Alfred Huang (uitg. Altamira-Becht). Sommige mensen zweren bij "I Ching - The book of changes and the unchanging truth" door Hua-Ching Ni. Kwestie van uitproberen (of gebruik de Yi Jing om je keus te helpen bepalen...).
Daarnaast zijn er heel veel kleinere uitgaven, vaak met titels als "De I Tjing en uw relatie", "I Tjing en gezondheid" (en waarschijnlijk zijn er ook "I Tjing voor materiële voorspoed" en "I Tjing voor managers", en ach waarom ook niet). Er is ook een "medische I Tjing" ("Medical I Ching" door Miki Shima, uitg. Blue Poppy Press), en ik heb horen vertellen dat de schrijver daarvan die al gebruikt op het moment dat iemand hem belt om een afspraak te maken... Ik heb dit boekje weleens geprobeerd te gebruiken voor het stellen van een diagnose, ik vond dat niet prettig omdat het mij het zicht op de hele persoon nogal ontnam, hoewel de diagnose wel leek te kloppen.
Bij het raadplegen van de Yi Jing is het overigens goed om in het achterhoofd te houden dat het aan bevelhebbers van het leger verboden was om strategische beslissingen te nemen met behulp van de Yi Jing. Ofwel: je eigen ervaring, intuïtie en verstand moeten bij een beslissing altijd de doorslag geven, de Yi Jing geeft hoogstens aanvullende informatie. Doorgaans wordt er ook gewaarschuwd voor het stellen van vragen over financieel gewin of meer in het algemeen persoonlijk gewin (materieel of status of macht). "Wat betekent het als ik deze maand een staatslot koop?" is geen vraag die je iedere maand zou moeten stellen... Als het goed is stelt de Yi Jing je slechte drijfveren zo nodig aan de kaak...
Hoe raadpleeg je de Yi Jing
- De klassieke manier is met vijftig "duizendbladstelen". Een subtiele manier om lijn voor lijn het antwoord op de vraag te verkrijgen. Voor een geoefend iemand kost dit ongeveer een half uur. Deze stokjes zijn te koop in gespecialiseerde winkels als "De Wijze Kater" in Utrecht.
- Veel mensen gebruiken de drie-muntjesmethode:
- gooi drie munten, kop heeft de waarde 2, munt de waarde 3
- twee kop en één munt is kleine yang (een ononderbroken, stabiele lijn) (7)
- twee munt en één kop is kleine yin (een onderbroken, stabiele lijn) (8)
- drie kop is grote yin (een onderbroken, veranderlijke lijn) (6)
- drie munt is grote yang (een ononderbroken, veranderlijke lijn) (9)
- doe dit zes maal en je hebt (van onder naar boven) de zes lijnen van het hexagram, inclusief evt. veranderlijke lijnen.
- Makkelijk en snel is Yi Jing op de computer. Een computer werkt met één en nul, aan en uit, en dus Yin / Yang... Onderaan de pagina vind je informatie over enkele mogelijkheden.
- Elegant vind ik ook de methode met rijstkorrels
- neem een kopje ongekookte rijst en pak hieruit zonder te kijken tussen twee of drie vingers een aantal rijstkorrels. Doe dit zes maal, en leg de korrels steeds op een vel papier of lap stof, van onder naar boven. Tel daarna van iedere lijn de korrels, even is yin, oneven is yang en noteer de lijnen. Hiermee heb je het hexagram bepaald.
- Hierna pak je opnieuw rijstkorrels tussen je vingers en telt deze. Zijn het er zes of minder dan geeft het aantal korrels het nummer van de veranderlijke lijn. Zijn het er meer dan zes, dan trek je er net zolang zes vanaf tot je op zes of minder uitkomt. Het aantal wat je dan overhoudt geeft je het nummer van de veranderlijke lijn. Voorbeeld: 13 rijstkorrels - (2x6) = 1, dus de eerste lijn is de veranderlijke.
Wat heeft dit met acupunctuur of kruidengeneeskunde te maken?
Het Yin / Yang-principe ligt aan de basis van zowel acupunctuur als Chinese kruidengeneeskunde. Zowel acupunctuur als kruidengeneeskunde zijn erop gericht om in te spelen op het 'patroon' van Yin en Yang dat op een bepaald moment bestaat. Maar ook elke andere handeling of het nalaten daarvan heeft invloed op dit 'patroon'. De Yi Jing is bedoeld om meer volgens de 'Dao', de Weg te leren leven. Als het goed is draagt ook een behandeling met acupunctuur of Chinese kruidengeneeskunde daaraan bij. Datzelfde geldt voor elk ander aspect van een behandeling, met of zonder Chinese geneeswijzen.
Dus kun je de Yi Jing gebruiken als aanvulling op een behandeling, om zo meer en meer volgens de Dao te gaan leven. Of je kunt de Yi Jing gebruiken om informatie te verkrijgen over de manier van behandelen. Dit laatste deed ik vroeger weleens bij het samenstellen van een kruidenformule. Dit is een nogal precies werkje, en soms betekent het weglaten of toevoegen van één kruid het verschil tussen succes en mislukking. Fascinerend vind ik dat - mits ik mijn eigen gezonde verstand en ervaring voor 100 % inzet, denk aan de generaals! - de Yi Jing bij vragen over kruidenformules vaak zinvolle antwoorden geeft in de 'taal' van de kruidengeneeskunde: "de twee tegenstanders zijn teveel aan elkaar gewaagd" (welke aspect in de formule moet ik sterker maken, welk zwakker?), "... rust op een te zwak fundament" (moet ik meer aandacht geven aan het onderlichaam of het Aarde-element?), "zoek bondgenoten" (welke kruiden versterken de werking?), "agressie zal weerstand ontmoeten, flexibiliteit geeft vooruitgang" (kan het ook een tikje minder heftig?). Tot zover dit kijkje in de keuken...
Overigens zijn er acupunctuur-methodes die zeer grote waarde hechten aan de 64 hexagrammen, om dat te begrijpen is ook inzicht in de zgn. 'hemelse stammen' en 'aardse takken' nodig. Mensen die ermee werken zijn er erg enthousiast over.
Yi Jing op de computer of smartphone
Wat er voorheen aan programma's was werkt helaas niet meer. Maar (alle links openen in een nieuwe tab):
- Mooi online script met aantal vertalingen meegeleverd op: Virtual Yarrow Stalks, ook op je eigen computer te bewaren.
- Een nogal reclamegevulde, maar verder wel betrouwbaar ogende site.
- Een mooie site over de Yi Jing (met als ondertitel mijn favoriete regel: "De Kraanvogel roept vanuit de schaduw").
- Voor iOS is er een mooie versie die I Ching or Book of Changes heet. De meeste andere apps lijken daaraan niet te kunnen tippen. Werkt uitstekend en heeft mooie uitleg.
- Niet getest, maar ziet er oppervlakkig gezien mooi uit: voor Windows Phone
- Andere mij bekende (gratis of betaalde) programma's bieden duidelijk minder, maar je kunt natuurlijk zoeken of je wat vindt naar je gading.