Slachtoffer- / Bestrijdersrol
Innerlijke houding
Het Yin/Yang principe komt heel duidelijk naar voren in de manier waarop je kunt omgaan met de gebeurtenissen en de wereld om je heen (en je innerlijke wereld). Iedereen lijkt een voorkeur te hebben voor één van de volgende twee innerlijke houdingen: slachtoffer of bestrijder. Wanneer je een helingsproces doormaakt zul je als het goed is beide houdingen leren kennen, en uiteindelijk een manier vinden die anders is dan elk van beide houdingen.
Slachtoffer of Bestrijder
Iedereen maakt in zijn leven periodes of gebeurtenissen mee waarvan hij of zij bewust of onbewust vindt dat het 'te veel' is. Maar niet iedereen reageert op de zelfde manier. Er is een aantal karakteristieke manieren om hier mee om te gaan.
De twee meest opvallende manieren zijn: als slachtoffer en als bestrijder.<
Slachtoffer
Als slachtoffer ben je overgeleverd aan de omstandigheden. Je lijdt onder wat je overkomt, wat je wordt aangedaan, en hebt niet het gevoel daar ook maar iets aan te kunnen veranderen. Het beste wat je kunt doen lijkt te zijn: je zoveel mogelijk aanpassen, en wachten tot wat jou overkomt overgaat. Als slachtoffer heb je vaak de hoop dat de omstandigheden ooit zullen veranderen.
De overheersende emoties zijn angst en verdriet. Boosheid en vreugde zijn niet aanwezig in het bewustzijn.
Bestrijder
Als bestrijder ga je er alles aan doen om de omstandigheden te veranderen. Je pikt het niet, het onrecht wat je tegenkomt. Het idee dat jij daar niets aan zou kunnen veranderen komt niet eens bij je op: het zál en het moet veranderen. Woede is de overheersende emotie. Angst en verdriet zijn niet aanwezig in het bewustzijn.
Yang: bestrijder
|
 |
Yin: slachtoffer
|
Wat er ontbreekt
Bij elk van de beide mogelijkheden is de tegenpool niet in het bewustzijn aanwezig. Het slachtoffer kan zich zichzelf niet als bestrijder voorstellen, maar kan zich zichzelf ook niet als krachtig voorstellen. De bestrijder kan zich zichzelf niet als slachtoffer voorstellen.
Geen van tweeën kunnen ze zich ook voorstellen los van datgene waarvan ze slachtoffer of bestrijder zijn. Ze definiëren zich dus in relatie tot datgene wat hen overkomt.
Hoewel ze zich dus definiëren in relatie tot wat hen is overkomen of overkomt zijn ze geen van tweeën echt in relatie met wat hen is overkomen. Dit vraagt om wat uitleg. Als je in relatie bent met wat je is overkomen heb je een reëel beeld van wat je is overkomen, en een reëel beeld van jezelf in die situatie. Dat beeld moet redelijk volledig zijn. En het kleine slachtoffer, dat helemaal niet boos is, alleen zielig is zeker geen reëel beeld. Er was altijd in ieder geval een kiem van verzet, ook als je die uit je bewustzijn hebt verbannen. En de grote, sterke bestrijder, die niet bang of verdrietig is, is ook geen reëel beeld. Er was altijd een kiem van angst.
Maar er ontbreekt nog meer aan het beeld. Niet alleen is het beeld van de reactie (boos dan wel verdrietig of bang) onvolledig, de reactie is niet de ervaring zelf. Dus zelfs als je weet dat je boos èn bang was heb je nog geen contact met de ervaring van misbruikt te worden (bedreigd te worden, genegeerd te worden enz.). Met name ontbreekt de ervaring van pijn en de ervaring van innerlijke kracht. Het grote verschil tussen verdriet en pijn is, dat verdriet je verder van jezelf weghaalt, terwijl pijn je dichter bij jezelf brengt. Het grote verschil tussen woede en innerlijke kracht is ook dat woede je verder van jezelf weghaalt, terwijl innerlijke kracht je dichter bij jezelf brengt. Pijn en innerlijke kracht kunnen bestaan zonder dat je jezelf definiëert in relatie tot wat je is overkomen.
De beslissende stap
Voor alle polariteiten geldt dat ze zonder elkaar niet de volledige werkelijkheid weergeven. Dan zullen ze ofwel doorslaan in een uitingsvorm die niet meer 'klopt' (kracht wordt woede bijvoorbeeld, of pijn wordt verdriet), en vervolgens zullen ze omslaan in een tegenpool die doorgaans ook niet klopt (kracht wordt woede, en als de woede te bedreigend wordt wordt het verdriet: "mama is niet boos, mama is verdrietig").
De beslissende stap - en dat is een stap die mensen doorgaans niet zetten omdat hij zo ongebruikelijk is - bestaat er dus uit om zowel kracht als pijn er samen te laten zijn. Dat is over het algemeen het 'gemakkelijkst' wanneer je de kracht gebruikt om de pijn bewust toe te laten. Dan gebeurt er iets wonderlijks. Mensen die dit doen (ik besteed er soms in een oefening aandacht aan) geven zonder uitzondering aan, dat dit iets heel nieuws is, onwennig maar beslist veel en veel echter, heler en kloppender dan wat ze tot nu toe hebben ervaren. Het is vaak de eerste keer in lange tijd dat mensen merken dat ze zelf iemand zijn, mèt pijn, mèt kracht, maar tegelijkertijd een geheel wat uniek is.
Wanneer je een reëler beeld van jezelf krijgt wordt het het ook mogelijk om een reëel beeld te hebben van mensen die je voorheen als alleen maar slecht of alleen maar goed zag. Er kan een eind komen aan vijandsbeelden, wat niet betekent dat er over alles een lief sausje komt te liggen. Het wordt namelijk ook mogelijk om met pijn in het hart een noodzakelijke strijd te voeren. Of om onrecht te gaan veranderen zonder zelf de volgende te zijn die misbruik maakt van macht.
Yang: kracht |
Ikzelf als geheel
|
Yin: pijn |
Samenvatting
In een helingsproces moet je je doorgaans eerst bewust worden van je voorkeurshouding: 'slachtoffer' of 'bestrijder'. Dat kan pijnlijk zijn, maar het is noodzakelijk voor volgende stappen. Een volgende stap is dan om te gaan inzien dat je - hoewel minder uitgesproken - ook de andere kant in je hebt. Dan is het vervolgens noodzakelijk dat je je bewust wordt van de diepere ervaring achter deze beide rollen: de pijn van het slachtoffer, de kracht van de bestrijder. Uiteindelijk is het mogelijk om deze twee, de kracht en de pijn, er tegelijk te laten zijn, en kan er iets geheel nieuws ontstaan. Elk van deze stappen kost tijd en moeite, en vaak is het ook nodig dat anderen (die zelf bewust een helingsproces hebben doorlopen) je daarbij helpen.
Het is wel goed om te beseffen dat dit een ontwikkeling is die je niet in één keer pats-boem doormaakt, waarna je nooit meer in je favoriete rol terecht zult komen. Naarmate je deze ontwikkeling vaker doormaakt, op steeds weer nieuwe gebieden van je leven, wordt het wel makkelijker om de verschillende stappen te herkennen en te nemen. Zo ontwikkel je in de loop der jaren meer en meer innerlijke vrijheid.